Postępowanie spadkowe w USA może przyjąć kilka dozwolonych prawnie form, które w zdecydowany sposób różnią się od znanych na gruncie polskim sposobów dziedziczenia. Prawo spadkowe w USA, czyli „probate law” jest prawem stanowym, a nie federalnym, dlatego należy wziąć pod uwagę fakt, iż jest ono różne w 50 stanach USA.
Aby ułatwić postępowanie spadkowe, podjęto próbę stworzenia jednolitego systemu prawnego dotyczącego dziedziczenia na terenie wszystkich stanów Ameryki Północnej, znanego pod nazwą „Jednolity kod dziedziczenia”. Jest to akt prawny sporządzony przez Krajową Radę Komisarzy ds. Jednolitych Przepisów Państwowych (NCCUSL) zajmującą się dziedziczeniem i majątkiem spadkodawców w Stanach Zjednoczonych. Podstawowym celem ustawy było usprawnienie procesu dziedziczenia i ujednolicenie różnych praw stanowych, rządzących spadkobraniem w drodze testamentu, dziedziczeniem ustawowym oraz spadkobraniem w drodze trust. Nie udało się jednak opracować takiej ustawy, którą zaakceptowałyby wszystkie stany Ameryki Północnej, dlatego nie powstało jednolite prawo spadkowe USA. Implementacji bezpośredniej przepisów udało się dokonać wyłącznie w 16 stanach USA, a Kalifornia nie implementowała w ogóle tych przepisów do swojego systemu prawnego. Z tego powodu są cztery sposoby dziedziczenia spadku w USA (także w Kalifornii):
Ad.1.1 Testament / Last Will
Najbardziej popularnym sposobem dziedziczenia w USA jest dziedziczenie w drodze testamentu. Odbywa się ono zazwyczaj bez udziału sądu, sam spadkodawca wyznacza w swoim testamencie osobę, która po jego śmierci ma zająć się wykonaniem testamentu. Formy testamentu dozwolone prawnie są inne niż w Polsce.
Dla zachowania ważności testament, który w stanie Kalifornia będzie uznawany za ważny, musi spełniać wymogi prawne określone w przepisach stanowych. Większość stanów USA, w tym Kalifornia, zaakceptuje testament, który został sporządzony w innym stanie USA, jeśli dokument jest ważny zgodnie z prawem stanu, w którym został sporządzony. Ogólne wymagania dotyczące ważności testamentu są następujące:
Testament może sporządzić każda osoba, która ukończyła 18-sty rok życia.
Każdy świadek musi być osobiście obecny podczas podpisywania testamentu przez testatora lub testator osobiście musi świadkowi potwierdzić prawdziwość swojego podpisu i treść ostatniej woli. Musi także zrozumieć, że dokument, który podpisuje jest testamentem i musi go podpisać w obecności testatora, a także w obecności drugiego świadka.
Jeśli autentyczność testamentu jest bezsporna może on zostać otwarty w drodze uproszczonego postępowania przedsądowego. Świadkowie sporządzenia ostatniej woli, podpisani pod testamentem, nie są zobowiązani do składania zeznań w sądzie, ponieważ sąd automatycznie zaakceptuje testament spełniający wszystkie wymogi prawne. Aby udowodnić autentyczność testamentu, jedynie jeden ze świadków sporządzania ostatniej woli testatora musi potwierdzić fakt jej powstania, poprzez złożenie oświadczenia przed notariuszem, które następnie notariusz potwierdza swoim podpisem i oficjalnym stemplem. Oświadczenie powinno stanowić integralną część testamentu i powinno być do niego dołączone.
Należy zwrócić uwagę, iż na podstawie prawa w USA można cały majątek zapisać osobom spoza rodziny lub nawet własnemu psu, a krewni i powinowaci ustawowi nie mają żadnej drogi prawnej do dochodzenia roszczeń spadkowych. Nie istnieje w USA znana w Polsce konstrukcja zachowku, a tym samym nie ma obowiązku testamentowego wydziedziczenia osób, które według ustawy miałyby prawo do dziedziczenia.Wobec tego stwierdzenie nabycia spadku po osobie zmarłej w USA nie musi oznaczać konieczności wypłacenia części wartości spadku innym członkom rodziny zmarłego.
Ad.1.2 Probate proceedings / dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe w USA w stanie Kalifornia także rządzi się zupełnie innymi prawami, niż postępowanie o nabycie spadku w Polsce.
Postępowanie o nabycie spadku (probate) nie zawsze jest konieczne, ponieważ spadek w USA można odziedziczyć bez udziału sądu. Jeśli zmarły posiadał majątek we współwłasności nawet z osobą obcą ( np.: partnerem życiowym) w formie joint tenancy lub tenancy in common, aktywa po jego śmierci nie będą musiały przejść przez postepowanie spadkowe. Ich własność po śmierci jednego ze współwłaścicieli automatycznie przechodzi na drugiego, bez potrzeby jakiegokolwiek postepowania spadkowego.
Aktywa, będące przedmiotem dziedziczenia, można również przekazać za życia współmałżonkowi lub zarejestrowanemu partnerowi, na wypadek śmierci, za pomocą usprawnionej procedury, przy użyciu dokumentu zwanego petycją dotyczącą majątku małżonków (lub partnerów). Sąd spadkowy jest tu zaangażowany, ale proces jest prosty i szybki. Nie ma limitu wartości nieruchomości, która może być przenoszona w ten sposób.
Nie ma także konieczności wytaczania postępowania spadkowego w wypadku tzw. Ustawowo małych spadków, czyli takich, w których suma wartości wszystkich składników majątkowych nie przekracza 150 000 USD. Uprawnieni do dziedziczenia mogą w takim przypadku skorzystać ze zgłoszenia roszczenia do majątku za pomocą prostego oświadczenia złożonego pod przysięgą lub mogą przejść przez usprawniony proces podstępowania spadkowego.
Postępowanie spadkowe sensu stricto
Jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu, ani trustu lub jego aktywa nie przeszły wprost na współmałżonka lub partnera, dowolna osoba uprawniona do dziedziczenia może wnieść do sądu petycję o rozpoczęcie postępowania spadkowego.
Na drodze postanowienia sądu powołany zostaje wykonawca spadku (może, ale nie musi być to jeden ze spadkobierców). Najkrótszy ustawowo czas trwania postępowania spadkowego to sześć miesięcy, maksymalny zaś nie powinien przekroczyć jednego roku. Sprawy spadkowe w USA mogą trwać krócej niż w Polsce. Po pierwsze, wykonawca spadku składa do sądu dokument pod nazwą „Petycja stwierdzająca pokrewieństwo”. Sądem właściwym jest sąd w hrabstwie, w którym zamieszkiwał zmarły. Następnie dokonuje się oficjalnego wezwania spadkobierców i wierzycieli masy spadkowej poprzez odpowiednie ogłoszenie o otwarciu postępowania spadkowego w lokalnej prasie.
Następnie sąd wydaje „List testamentowy” lub „Listy administracyjne”, mianując zarządcę masy spadkowej i nadając tej osobie władzę nad majątkiem.
Kiedy zarządca otrzyma powyższe uprawnienia, może rozpocząć się proces gromadzenia aktywów zmarłego. Zarządca jest zobowiązany do wyceny aktywów, otwarcia kont bankowych dla masy spadkowej, stworzenia systemu płatności dla wszystkich zobowiązań zmarłego, wystąpienia do organu podatkowego o nadanie numeru identyfikacji podatkowej dla masy spadkowej.
Pod rygorem odpowiedzialności karnej i cywilnej zarządca masą spadkową musi na bieżąco składać do sądu nadzorującego postępowanie wszelkie dokonane inwentaryzacje składników masy oraz wskazać ich szacunkową wartość za jaką zamierza zbyć każdy składnik masy.
Większość zarządów masą spadkową w Kalifornii jest oparta na mocy Ustawy o Niezależnym Rozporządzaniu Masa Spadkową, która pozwala zarządcy spadku zajmować się większością spraw bez konieczności uzyskania zgody od sądu spadkowego. Wykonawca może zazwyczaj sprzedawać nieruchomość, płacić podatki oraz zatwierdzać lub odrzucać roszczenia od wierzycieli bez nadzoru sądowego. Niektóre czynności przekraczające zwykły zarząd – na przykład sprzedaż nieruchomości – wymagają zatwierdzenia przez sąd.
Celem postępowania spadkowego i obowiązkiem zarządcy spadku jest zabezpieczenie wszelkich aktywów masy spadkowej (np.: dom musi być ubezpieczony i utrzymywany); Aktywa muszą być należycie chronione przed kradzieżą lub uszkodzeniem. Zarządca jest również odpowiedzialny za złożenie deklaracji podatkowych zmarłej osoby i deklaracji masy spadkowej.
W Kalifornii wierzyciele mają cztery miesiące na zgłoszenie swoich roszczeń, pod rygorem ich dalszego pominięcia. Zarządca płaci nierozliczone rachunki (np.: za wydatki związane z leczeniem). Jeśli jednak nie ma wystarczająco dużo pieniędzy na pokrycie ważnych roszczeń, prawo stanowe określa kolejność, w jakiej mają być wypłacane środki z aktywów masy spadkowej.
Wreszcie, gdy wszystkie rachunki i podatki zostały zapłacone, zarządca składa do sądu petycję, w której wnioskuje o zamknięcie postępowania. Po wydaniu takiej decyzji, zarządca wypłaca pozostałe w masie spadkowej środki poszczególnym spadkobiercom i składa jednocześnie rozliczenie zarządu majątkiem spadkowym. Wypłata środków kończy postępowanie spadkowe w USA.
Ad.1.3 Living lub revocable trust czyli dziedziczenie na podstawie trustu z wyłączeniem postępowania sądowego
Opis postępowania prowadzonego na podstawie living lub revocable trust zostanie opisany szerzej w paragrafie drugim niniejszej opinii.
Ad.1.4 Zapisy konkretnie benefitujące określone osoby wskazane w polisach ubezpieczeniowych, 401K, polisach na życie etc.
Nasuwa się pytanie „Czy w Polsce trzeba zapłacić podatek od spadku z USA?”. Tak, poza podatkami, które należy opłacić w USA, dochodzą także podatki obowiązujące w Polsce. Należy się także dowiedzieć ile wynosi podatek od spadku w USA w zależności od stanu.
Wielu obywateli oraz legalnych rezydentów Stanów Zjednoczonych oszczędza środki na emeryturę w tzw. Emerytalnych Planach IRA lub 401K. Oba wskazane plany emerytalne wymagają wskazania beneficjenta na wypadek śmierci osoby posiadającej taki plan oszczędnościowy lub emerytalny, dotyczy to też beneficjentów polis na życie. W wypadku, gdy beneficjentami planów emerytalnych lub polis na życie są obywatele polscy, zamieszkali w Polsce, powstaje dla nich duży problem natury podatkowej, który powoduje spadek z USA. Polska nie posiada z USA umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, która wskazuje na opodatkowanie dotyczące wypłat z tego tytułu benefitów. Z podwójnego opodatkowania zwolnione są jedynie osoby odprowadzające podatek dochodowy. Często członkowie rodzin, mieszkający na terytorium USA, nie zdają sobie sprawy, iż ich spadkobiercy w Polsce w konsekwencji wypłacając środki z planów emerytalnych lub polis spotykają się najczęściej z podatkiem sięgającym 35% wypłaconych środków w USA oraz kolejnym podatkiem od spadków i darowizn, którego wysokość jest zależna od stopnia pokrewieństwa osoby w ten sposób obdarowanej w stosunku do darczyńcy lub spadkodawcy. Osoby, które znajdują się w 3 grupie podatkowej w Polsce, w konsekwencji zapłacą nawet pond 50% kwoty w podatku łącznie na terytorium obu krajów.
Co się tyczy samej zasady dziedziczenia, jest ona bardzo prosta. Osoba zakładając plan IRA, 401K lub kupując polisę na życie, podaje imię, nazwisko i adres beneficjenta polisy lub planu emerytalnego. Po śmierci właściciela planu, beneficjent musi skontaktować się z ubezpieczycielem lub zarządcą planu 401K, przesyłać mu swoje dane wraz z aktem zgonu właściciela kont lub polis, a w konsekwencji otrzymuje wypłatę w formie czeku lub przelewu bankowego. Wypłacający potrąca w chwili wypłaty adekwatną kwotę na poczet podatków (między innymi na podatek od spadku w USA) i tym samym zwalnia beneficjenta z obowiązku dobrowolnego odprowadzenia podatku w USA (minimum 20%, max 35%). Jedynie w Polsce beneficjentowi pozostaje obowiązek zgłoszenia dochodu do urzędu skarbowego w terminie 1-ego miesiąca od otrzymania środków na konto oraz zapłaty kolejnego podatku jeśli nie znajduje się w grupie osób zwolnionych z zapłaty tego podatku.
Coraz częściej jednak zdarza się sytuacja, iż podmiot wypłacający nie wyraża zgody na wypłatę środków osobie, która nie posiada numeru ITIN czyli Individula Taxpayer Identification Number. Jest to numer identyfikacji podatkowej (rodzaj polskiego NIPu). Numer ten jest używany w celu złożenia odpowiedniej deklaracji podatkowej dla obcokrajowca. Jego otrzymanie wiąże się ze skomplikowanymi procedurami oraz koniecznością wysłania do USA swojego oryginalnego paszportu. Procedura trwa zazwyczaj od 4 miesięcy do roku. Dopiero nadanie tego numeru w konsekwencji pozwala na dokonanie wypłaty środków po wcześniejszym wypełnieniu przez obdarowanego formularza podatkowego WBen-8.
Formuła prawna trustu nie posiada żadnego polskiego odpowiednika prawnego i jest to inny sposób, by przekazać spadek w Stanach Zjednoczonych.
Trust to konstrukcja prawna, w ramach której jedna osoba, zwana powiernikiem, posiada tytuł prawny do własności innej osoby, zwanej beneficjentem. Można być powiernikiem własnego living trust, mając pełną kontrolę nad wszystkimi składnikami majątkowymi trustu.
Living trust to po prostu konstrukcja prawna, którą tworzy się za życia, a jej założenia realizuje się w wypadku śmierci założyciela trustu, według zapisów w nim dokonanych. Głównym celem jej utworzenia jest ułatwienie spadkobrania zgodnie z wolą spadkodawcy, bez konieczności przeprowadzania przedsądowego postępowania spadkowego. Założenia trustu można zmieniać wielokrotnie do dnia swojej śmierci.
Należy zwrócić uwagę, iż posiadanie trustu nie wyklucza możliwości sporządzenia testamentu. Jest on potrzebny w wypadku, gdy trust nie reguluje przekazania wszelkich składników majątkowych spadkobiercom. W wypadku, gdy twórca trustu nie przeniósł wszystkich składników swojego majątku do trustu i nie zostawił testamentu, nabycie wszelkich pozostałych poza trustem składników majątkowych może nastąpić wyłącznie w drodze przedsądowego postępowania spadkowego, które w Kalifornii jest bardzo skomplikowane, kosztowne i długie.
Często tworzenie living trust uznawane jest za sposób optymalizacji podatkowej. Nie jest to jednak zgodne z prawdą. Zwykły living trust nie ma żadnego wpływu na federalny podatek od masy spadkowej. Należy jednak pamiętać, iż podatki federalne w wypadku większości living trust pozostają bez znaczenia, gdyż dopiero kiedy wartość masy spadkowej przekracza 5 milionów USD, płaci się podatek federalny od kwoty nadwyżki. Jednak podatków federalnych od wartości masy spadkowej nie należy mylić z podatkami od środków wypłaconych na rzecz beneficjentów trust (szerzej na ten temat w dalszej części opinii).
Utworzenie zgodnego z przepisami prawa living trust wymaga dokonania następujących czynności:
Źródłem obowiązków zarządcy trustu są zapisy trustu i przepisy prawa obowiązującego w danym Stanie Ameryki, w analizowanym przypadku w Stanie California, USA (California Code, Probate Code).
Na podstawie zapisów trustu i obowiązujących przepisów, zarządca trustu ma obowiązek administrowania majątkiem zgromadzonym w masie trustu. Administrowanie trustem oznacza podejmowanie wszelkich czynności, które mają na celu:
Zarządca trustu ma obowiązek działać z należytą starannością. W prawie Stanu California obowiązuje zasada „mądrego zarządzania”, która oznacza model działania jaki należy przypisać dorosłemu rozsądnemu człowiekowi. Ma to swoje bezpośrednie przełożenie na ewentualną ocenę dokonywanych czynności przez zarządcę. Zarządca musi działać w interesie beneficjentów trustu, który jest nadrzędnym celem działania zarządcy. W tym celu zarządca jest obowiązany do oceny wartości majątku, która ma istotne znaczenie również z podatkowego punktu widzenia.
Zarządca ma również obowiązek informowania beneficjentów trustu o etapie administrowania majątkiem trustu, w tym również o kwestiach rachunkowych. Co do zasady zarządca powinien poinformować beneficjentów trustu o majątku trustu na dzień śmierci spadkobiercy/trustodawcy. Zarządca jest zwolniony z obowiązku informacyjnego tylko jeśli wyrażą na to zgodę wszyscy beneficjenci.
Po sprzedaży majątku trustu zarządca przygotowuje plan wypłaty określonych kwot beneficjentom i wypłaca je uprawnionym beneficjentom.
Odpowiedzialnością zarządcy trustu w wypadku wypłaty jakichkolwiek dywidend z masy trustu na rzecz beneficjentów – obcokrajowców jest dokonanie następujących czynności w zgodzie ze zmienionymi przepisami prawa podatkowego w USA i ustawą FACTA.